IΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ
Τo Nεοχώρι βρίσκεται στο βορειανατολικό τμήμα της Χαλκιδικής ,μεταξύ των χωριών Παλαιοχώρι και Στάγειρα .Σύμφωνα με τις έως σήμερα γνωστές πηγές πρόκειται για ένα χωριό ,που ήδη σε ύπαρξη κατά τους πρώιμους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας ,αφού μνημονεύεται ήδη το 1489 σε έγγραφο της μονής Κωνσταμονίτου του Αγίου Όρους .Το Νεοχώρι ιδρύθηκε πιθανώς κατά την Τουρκοκρατία .Ονομάστηκε Yenikoy που στα τούρκικα σημαίνει Νεοχώρι σε αντιδιαστολή με το γειτονικό Παλαιοχώρι. Το χωριό συνεχίζει να υφίσταται με το ίδιο όνομα ή το σλαβικό του αντίστοιχο Νοvoselo στα νεότερα χρόνια .Η σημερινή του ονομασία Νεοχώρι αντικατέστησε σταδιακά τις άλλες στα τέλη του 19ου αιώνα.
Κατά την Τουρκοκρατία το Νεοχώρι ήταν ένα από τα μαντεμοχώρια , που είχαν ως αποκλειστική ασχολία την εξόρυξη μεταλλευμάτων με ειδικά προνόμια και καθεστώς από την Μεγάλη Πύλη του Σουλτάνου και αρμόδιο το Μαντέμ ?Αγά ,με έδρα τα Μαχαλά [Στάγειρα].Μεγάλη ανατροπή στην ιστορία του τόπου κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ,που το Νεοχώρι καταστράφηκε από τον τουρκικό στρατό .Η εγκατάλειψη του χωριού από τους κατοίκους προκάλεσε αλλαγές στην σύσταση πληθυσμού. Δεν είναι εύκολο να προσδιορισθεί πόσοι επέστρεψαν στον κατεστραμμένο οικισμό και πόσοι έφυγαν για πάντα βρίσκοντας μια νέα πατρίδα στις Β. Σποράδες, στην Στερεά Ελλάδα ή σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Επίσης το Νεοχώρι ήταν ένα από τα 12 Μαντεμοχώρια και έλαβε ενεργό μέρος με τον Εμμ. Παππά και τον Τ. Καραττάσο .Ένας ντόπιος αγωνιστής ήταν ο Δημήτριος Λάμπρου.
Το 1912 με την αποχώρηση του τουρκικού στρατού από τον χώρο της Χαλκιδικής ,το Νεοχώρι εντάχθηκε στο Ελληνικό κράτος .Ο πληθυσμός ήταν περίπου 850 κάτοικοι ,οι οποίοι ήταν συνδεδεμένοι με τη γεωργία , τα μεταλλεία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Ο πόλεμος της Μ. Ασία οδήγησε περίπου 40 Νεοχωρίτες στο μέτωπο ενάντια στους Τούρκους .
Ο ελληνοιταλικός πόλεμος του 1940-41 δοκίμασε για μια ακόμα φορά το Έθνος . Πολλοί Νεοχωρίτες αναμετρήθηκαν στο μέτωπο όχι μόνο με τον εχθρό ,αλλά και με άλλες καταστάσεις ,όπως η πείνα και το ψύχος. Η γερμανική εισβολή που ακολούθησε όσο κι αν προσπάθησε να είναι ανώδυνη στους κατοίκους ,δεν μπόρεσε να αποκρύψει το μίσος των συμμάχων της Βουλγάρων , οι οποίοι το 1944 πυρπόλησαν οικίες στο Νεοχώρι ,σε αντίποινα κάποιας ενέδρας αντιστασιακών σε βουλγαρικό απόσπασμα .
Από αρχαιολογικής πλευράς υπάρχουν υπολείμματα τειχισμάτων στο Καστέλι και στον Αι ?Λια χωρίς όμως να έχουν ερευνηθεί συστηματικά ως τώρα. Το σημερινό Νεοχώρι θέλει να επιδείξει σε συλλογικό επίπεδο την καλλιέργεια χριστουγεννιάτικων δέντρων ,η οποία από το 1990 αναδεικνύεται ιδιαίτερα επιτυχής σε πανελλαδικό επίπεδο .